Lijfrenterekening bij wettelijke verdeling: fiscale duiding Kennisgroep Belastingdienst

De Belastingdienst heeft op 27 juni 2025 via de Kennisgroep Verzekeringsproducten en Assurantiebelasting helderheid gegeven over de fiscale behandeling van een lijfrenterekening bij wettelijke verdeling. Dit artikel bespreekt de gevolgen voor de langstlevende echtgenoot en de voorwaarden voor nabestaandenlijfrente.

Wat was de situatie?

De rekeninghouder van een lijfrenterekening overlijdt. Hij was gehuwd in algehele gemeenschap van goederen. Uit het huwelijk van de erflater en zijn partner (hierna: de langstlevende echtgenoot) zijn enkele kinderen geboren. In zijn testament heeft de erflater de wettelijke verdeling van toepassing verklaard. De langstlevende echtgenoot maakt geen gebruik van de ongedaanmakingsbevoegdheid zoals beschreven in artikel 4.18 BW. Alle erfgenamen (langstlevende echtgenoot en de kinderen) aanvaarden de nalatenschap zuiver. Er bestaat onduidelijkheid over hoe de wettelijke verdeling fiscaal uitwerkt in de situatie van een lijfrenterekening. Daarnaast speelt de vraag aan welke voorwaarden een nabestaandenlijfrente moet voldoen in de situatie dat het overlijden van de rekeninghouder heeft plaatsgevonden voordat de termijnen zijn ingegaan.

Vragen

1. Komt in deze situatie de gehele waarde van de lijfrenterekening toe aan de langstlevende echtgenoot?
2. Aan welke voorwaarden moet de nabestaandenlijfrente voldoen in de situatie dat het overlijden van de rekeninghouder heeft plaatsgevonden tijdens de opbouwfase van de lijfrenterekening en dus nog voordat de termijnen zijn ingegaan?

Antwoorden

1. Ja. Aan de langstlevende echtgenoot komt de helft van de waarde van de lijfrenterekening toe op grond van het huwelijksvermogensrecht. De andere helft van de waarde van de lijfrenterekening (deze vererft in de nalatenschap van de overleden rekeninghouder) verkrijgt de langstlevende echtgenoot van rechtswege op grond van de regels van de wettelijke verdeling.
2. Zoals aangegeven bij antwoord 1 beschikt de langstlevende echtgenoot na het overlijden over de volledige waarde van de lijfrenterekening. Bij een lijfrenterekening in de opbouwfase moet voor de volledige waarde een nabestaandenlijfrente worden bedongen, die voldoet aan de voorwaarden van artikel 3.126a, vierde lid, onderdeel b, onder 5°, van de Wet inkomstenbelasting 2001.

Beschouwing

De wettelijke verdeling houdt in dat de langstlevende echtgenoot van rechtswege de goederen van de nalatenschap verkrijgt onder de verplichting om de schulden van de nalatenschap voor zijn rekening te nemen.[1] De kinderen krijgen een niet-opeisbare geldvordering op de langstlevende echtgenoot ter grootte van hun erfdeel. Die vordering is pas opeisbaar op het moment dat:[2]

• de langstlevende in staat van faillissement is verklaard
• de schuldsaneringsregeling voor natuurlijke personen van toepassing is verklaard
• Er sprake is van andere situaties zoals deze door de erflater in zijn uiterste wil is bepaald

De lijfrenterekening behoort tot de gemeenschap van goederen.[3] Door overlijden wordt de gemeenschap van goederen ontbonden.[4] Beide echtgenoten hebben op dat moment recht op een gelijk aandeel in de gemeenschap.[5] Dat betekent dat de helft van de lijfrenterekening aan de langstlevende echtgenoot toekomt op grond van het huwelijksvermogensrecht en de andere helft van de lijfrenterekening op grond van het erfrecht. De gehele lijfrenterekening komt dus toe aan de langstlevende echtgenoot.

De aard van de lijfrenterekening brengt met zich mee dat het opgebouwde lijfrentekapitaal moet worden gebruikt voor uitkeringen voor de oude dag of voor uitkeringen na het overlijden van de rekeninghouder. Als een rekeninghouder overlijdt, moet de volledige waarde worden aangewend voor een direct ingaande nabestaandenlijfrente.[6]

Dit betekent dat in deze situatie de langstlevende echtgenoot het saldo van de lijfrenterekening, die zich in de opbouwfase bevindt, moet omzetten in een direct ingaande nabestaandenlijfrente. De looptijd is in beginsel 5 jaar. De looptijd wordt met 1 jaar verkort voor elk jaar dat de leeftijd van de echtgenoot 15 jaar na de AOW gerechtigde leeftijd ligt.

Belang voor de praktijk

Lijfrentevoorzieningen zijn regelmatig onderdeel van de afwikkeling van de nalatenschap. Het is van belang om de fiscale spelregels te kennen.

De waarde van een lijfrentevoorziening is vrijgesteld van de heffing van erfbelasting.[7] Wel imputeert de helft van de waarde van de lijfrentevoorziening op de partner vrijstelling van een echtgenoot.[8] De vrijstelling van een echtgenoot blijft, na imputatie, minimaal € 207.886 (cijfers 2025).[9]

Een testateur kan ervoor kiezen de lijfrentevoorziening aan zijn kinderen te legateren. De kinderen kunnen deze voorziening immers, net als de partner, vrij van erfbelasting ontvangen. Voor de kinderen geldt geen imputatie op de vrijstelling.[10] Wel dienen zij over de toekomstige termijnen inkomstenbelasting te betalen. Door de lijfrente als legaat voor de kinderen op te nemen wordt de fiscale nalatenschap de facto verkleind.

Heb je suggesties of ideeën voor een volgend artikel? Stuur mij gerust een mail op jasper@deerfrechtdeskundige.nl. Samen komen we verder!

[1] Art. 4:13 lid 2 BW

[2] Art. 4:13 lid 3 BW

[3] Art. 1:94 BW

[4] Art. 1:99 lid 1a BW

[5] Art. 1:100 lid 1 BW

[6] Art. 3:126a lid 4 onderdeel b Wet IB 2001

[7] Art. 32 lid 1 onderdeel 5 SW jo. art. Art. 32 lid 4 SW

[8] Art. 32, lid 2, SW

[9] Art. 32 lid 2 SW

[10] Art. 32 lid 2 SW